Wisdom and Folly

זְב֣וּבֵי
zə·ḇū·ḇê
מָ֔וֶת
mā·weṯ,
、 יַבְאִ֥ישׁ
yaḇ·’îš
יַבִּ֖יעַ
yab·bî·a‘
and cause it to give off a foul odor
שֶׁ֣מֶן
še·men
רוֹקֵ֑חַ
rō·w·qê·aḥ;
יָקָ֛ר
yā·qār
מֵחָכְמָ֥ה
mê·ḥā·ḵə·māh
מִכָּב֖וֹד
mik·kā·ḇō·wḏ
[and] honor
סִכְל֥וּת
siḵ·lūṯ
[So does] folly
. מְעָֽט׃
mə·‘āṭ.
a little .
לֵ֤ב
lêḇ
Heart [is]
חָכָם֙
ḥā·ḵām
of a wise man
– לִֽימִינ֔וֹ
lî·mî·nōw,
at his right hand
וְלֵ֥ב
wə·lêḇ
but a heart
כְּסִ֖יל
kə·sîl
of fool
. לִשְׂמֹאלֽוֹ׃
liś·mō·lōw.
at his left .
、 וְגַם־
wə·ḡam-
And Even
、 בַּדֶּ֛רֶךְ
bad·de·reḵ
along the way
[כשהסכל]
kə·še·has·sā·ḵāl
-
(כְּשֶׁסָּכָ֥ל‪‬)
kə·šes·sā·ḵāl
הֹלֵ֖ךְ
hō·lêḵ
לִבּ֣וֹ
lib·bōw
חָסֵ֑ר
ḥā·sêr;
He is lacking
וְאָמַ֥ר
wə·’ā·mar
and he shows
לַכֹּ֖ל
lak·kōl
סָכָ֥ל
sā·ḵāl
. הֽוּא׃
hū.
[that] he [is] .
אִם־
’im-
If
ר֤וּחַ
rū·aḥ
the spirit
הַמּוֹשֵׁל֙
ham·mō·wō·šêl
of the ruler
תַּעֲלֶ֣ה
ta·‘ă·leh
עָלֶ֔יךָ
‘ā·le·ḵā,
– מְקוֹמְךָ֖
mə·qō·wm·ḵā
אַל־
’al-
not
תַּנַּ֑ח
tan·naḥ;
כִּ֣י
מַרְפֵּ֔א
mar·pê,
יַנִּ֖יחַ
yan·nî·aḥ
חֲטָאִ֥ים
ḥă·ṭā·’îm
. גְּדוֹלִֽים׃
gə·ḏō·w·lîm.
יֵ֣שׁ
yêš
רָעָ֔ה
rā·‘āh,
an evil
רָאִ֖יתִי
rā·’î·ṯî
תַּ֣חַת
ta·ḥaṯ
、 הַשָּׁ֑מֶשׁ
haš·šā·meš;
the sun
כִּשְׁגָגָ֕ה
kiš·ḡā·ḡāh
as an error
שֶׁיֹּצָ֖א
še·yō·ṣā
מִלִּפְנֵ֥י
mil·lip̄·nê
– הַשַּׁלִּֽיט׃
haš·šal·lîṭ.
the ruler
נִתַּ֣ן
nit·tan
is set
הַסֶּ֔כֶל
has·se·ḵel,
、 בַּמְּרוֹמִ֖ים
bam·mə·rō·w·mîm
in dignity
רַבִּ֑ים
rab·bîm;
וַעֲשִׁירִ֖ים
wa·‘ă·šî·rîm
and while the rich
בַּשֵּׁ֥פֶל
baš·šê·p̄el
. יֵשֵֽׁבוּ׃
yê·šê·ḇū.
sit .
רָאִ֥יתִי
rā·’î·ṯî
עֲבָדִ֖ים
‘ă·ḇā·ḏîm
עַל־
‘al-
on
、 סוּסִ֑ים
sū·sîm;
horses
וְשָׂרִ֛ים
wə·śā·rîm
הֹלְכִ֥ים
hō·lə·ḵîm
כַּעֲבָדִ֖ים
ka·‘ă·ḇā·ḏîm
עַל־
‘al-
on
. הָאָֽרֶץ׃
hā·’ā·reṣ.
the ground .
חֹפֵ֥ר
ḥō·p̄êr
גּוּמָּ֖ץ
gūm·māṣ
a pit
בּ֣וֹ
bōw
into it
יִפּ֑וֹל
yip·pō·wl;
will fall
וּפֹרֵ֥ץ
ū·p̄ō·rêṣ
、 גָּדֵ֖ר
gā·ḏêr
a wall
יִשְּׁכֶ֥נּוּ
yiš·šə·ḵen·nū
will be bitten by
. נָחָֽשׁ׃
nā·ḥāš.
מַסִּ֣יעַ
mas·sî·a‘
אֲבָנִ֔ים
’ă·ḇā·nîm,
יֵעָצֵ֖ב
yê·‘ā·ṣêḇ
בָּהֶ֑ם
bā·hem;
by them
בּוֹקֵ֥עַ
bō·w·qê·a‘
[And] he who splits
עֵצִ֖ים
‘ê·ṣîm
יִסָּ֥כֶן
yis·sā·ḵen
. בָּֽם׃
bām.
by it .
אִם־
’im-
If
、 קֵהָ֣ה
qê·hāh
is dull
הַבַּרְזֶ֗ל
hab·bar·zel,
the ax
וְהוּא֙
wə·hū
and he
לֹא־
lō-
not
、 פָנִ֣ים
p̄ā·nîm
the edge
קִלְקַ֔ל
qil·qal,
. וַחֲיָלִ֖ים
wa·ḥă·yā·lîm
יְגַבֵּ֑ר
yə·ḡab·bêr;
וְיִתְר֥וֹן
wə·yiṯ·rō·wn
but
הַכְשֵׁ֖ר‪‬(הכשיר*הַכְשֵׁ֖ר‪‬)
haḵ·šêr
. חָכְמָֽה׃
ḥāḵ·māh
אִם־
’im-
יִשֹּׁ֥ךְ
yiš·šōḵ
הַנָּחָ֖שׁ
han·nā·ḥāš
בְּלוֹא־
bə·lō·w-
when [it is] not
– לָ֑חַשׁ
lā·ḥaš;
וְאֵ֣ין
wə·’ên
and no
יִתְר֔וֹן
yiṯ·rō·wn,
לְבַ֖עַל
lə·ḇa·‘al
. הַלָּשֽׁוֹן׃
hal·lā·šō·wn.
the babbler .
דִּבְרֵ֥י
diḇ·rê
The words
פִי־
p̄î-
חָכָ֖ם
ḥā·ḵām
of a wise man
– חֵ֑ן
ḥên;
וְשִׂפְת֥וֹת
wə·śip̄·ṯō·wṯ
but the lips
כְּסִ֖יל
kə·sîl
of a fool
. תְּבַלְּעֶֽנּוּ׃
tə·ḇal·lə·‘en·nū.
תְּחִלַּ֥ת
tə·ḥil·laṯ
Begin with
דִּבְרֵי־
diḇ·rê-
the words
פִ֖יהוּ
p̄î·hū
– סִכְל֑וּת
siḵ·lūṯ;
וְאַחֲרִ֣ית
wə·’a·ḥă·rîṯ
and the end
פִּ֔יהוּ
pî·hū,
of his talk [is]
הוֹלֵל֖וּת
hō·w·lê·lūṯ
. רָעָֽה׃
rā·‘āh.
וְהַסָּכָ֖ל
wə·has·sā·ḵāl
And a fool
יַרְבֶּ֣ה
yar·beh
. דְבָרִ֑ים
ḏə·ḇā·rîm;
לֹא־
lō-
יֵדַ֤ע
yê·ḏa‘
הָאָדָם֙
hā·’ā·ḏām
– מַה־
mah-
what
שֶׁיִּֽהְיֶ֔ה
še·yih·yeh,
is to be
וַאֲשֶׁ֤ר
wa·’ă·šer
and what
יִֽהְיֶה֙
yih·yeh
will be
מֵֽאַחֲרָ֔יו
mê·’a·ḥă·rāw,
מִ֖י
יַגִּ֥יד
yag·gîḏ
. לֽוֹ׃
lōw.
him .
עֲמַ֥ל
‘ă·mal
The labor
הַכְּסִילִ֖ים
hak·kə·sî·lîm
תְּיַגְּעֶ֑נּוּ
tə·yag·gə·‘en·nū;
אֲשֶׁ֥ר
’ă·šer
לֹֽא־
lō-
not
יָדַ֖ע
yā·ḏa‘
לָלֶ֥כֶת
lā·le·ḵeṯ
to go
אֶל־
’el-
to
. עִֽיר׃
‘îr.
the city .
אִֽי־
’î-
לָ֣ךְ
lāḵ
to you
、 אֶ֔רֶץ
’e·reṣ,
land
שֶׁמַּלְכֵּ֖ךְ
šem·mal·kêḵ
、 נָ֑עַר
nā·‘ar;
[is] a child
וְשָׂרַ֖יִךְ
wə·śā·ra·yiḵ
! בַּבֹּ֥קֶר
bab·bō·qer
in the morning !
. יֹאכֵֽלוּ׃
yō·ḵê·lū.
אַשְׁרֵ֣יךְ
’aš·rêḵ
、 אֶ֔רֶץ
’e·reṣ,
land
שֶׁמַּלְכֵּ֖ךְ
šem·mal·kêḵ
בֶּן־
ben-
[is] the son
、 חוֹרִ֑ים
ḥō·w·rîm;
of nobles
וְשָׂרַ֙יִךְ֙
wə·śā·ra·yiḵ
、 בָּעֵ֣ת
bā·‘êṯ
at the [proper] time
יֹאכֵ֔לוּ
yō·ḵê·lū,
、 בִּגְבוּרָ֖ה
biḡ·ḇū·rāh
וְלֹ֥א
wə·lō
and not
! בַשְּׁתִֽי׃
ḇaš·šə·ṯî.
בַּעֲצַלְתַּ֖יִם
ba·‘ă·ṣal·ta·yim
– יִמַּ֣ךְ
yim·maḵ
decays
הַמְּקָרֶ֑ה
ham·mə·qā·reh;
וּבְשִׁפְל֥וּת
ū·ḇə·šip̄·lūṯ
יָדַ֖יִם
yā·ḏa·yim
יִדְלֹ֥ף
yiḏ·lōp̄
. הַבָּֽיִת׃
hab·bā·yiṯ.
the house .
、 לִשְׂחוֹק֙
liś·ḥō·wq
עֹשִׂ֣ים
‘ō·śîm
is made
לֶ֔חֶם
le·ḥem,
וְיַ֖יִן
wə·ya·yin
and wine
יְשַׂמַּ֣ח
yə·śam·maḥ
– חַיִּ֑ים
ḥay·yîm;
- –
וְהַכֶּ֖סֶף
wə·hak·ke·sep̄
but money
יַעֲנֶ֥ה
ya·‘ă·neh
אֶת־
’eṯ-
-
. הַכֹּֽל׃
hak·kōl.
גַּ֣ם
gam
– בְּמַדָּֽעֲךָ֗
bə·mad·dā·‘ă·ḵā,
in your thought
、 מֶ֚לֶךְ
me·leḵ
the king
אַל־
’al-
not
תְּקַלֵּ֔ל
tə·qal·lêl,
וּבְחַדְרֵי֙
ū·ḇə·ḥaḏ·rê
and even in
– מִשְׁכָּ֣בְךָ֔
miš·kā·ḇə·ḵā,
אַל־
’al-
not
תְּקַלֵּ֖ל
tə·qal·lêl
עָשִׁ֑יר
‘ā·šîr;
the rich
כִּ֣י
ע֤וֹף
‘ō·wp̄
הַשָּׁמַ֙יִם֙
haš·šā·ma·yim
of the air
יוֹלִ֣יךְ
yō·w·lîḵ
אֶת־
’eṯ-
-
、 הַקּ֔וֹל
haq·qō·wl,
וּבַ֥עַל
ū·ḇa·‘al
and
[הכנפים]
hak·kə·nā·p̄a·yim
-
(כְּנָפַ֖יִם)
kə·nā·p̄a·yim
a [bird] in flight
יַגֵּ֥יד
yag·gêḏ
. דָּבָֽר׃
dā·ḇār.
the matter .